Publikacja zawiera opracowanie dokumentów Franciszka Skwierczyńskiego, który – jako członek prezydium szczecińskiego MKR, a następnie Zarządu Regionu Pomorze Zachodnie i zarazem tajny współpracownik SB – odgrywał w latach 1980–1982 (a zwłaszcza po 13 grudnia 1981 r.) niezwykle istotną rolę w rozpracowywaniu regionalnych struktur opozycyjnych. Historia szczecińskiej „Solidarności” w latach 1980–1982 to także historia Franciszka Skwierczyńskiego – członka prezydium Zarządu Regionu Pomorze Zachodnie i uczestnika I Krajowego Zjazdu Delegatów, a jednocześnie tajnego współpracownika miejscowej Służby Bezpieczeństwa o pseudonimach „Śmiały” i „Kamil”. Zachowaną niemal w komplecie dokumentację działań agenta, którą prezentujemy w niniejszym tomie, należałoby uznać za specyficzną formę kroniki owych przełomowych lat. W szczególnie newralgicznych momentach, jak m.in. tworzenie się struktur związkowych po Sierpniu ’80, walka o wolne soboty, proces rejestracji „Solidarności”, szczecińskie posiedzenie Krajowej Komisji Porozumiewawczej, kryzys bydgoski, Walny Zjazd Delegatów Regionu Pomorze Zachodnie, KZD, do kontaktów oficerów prowadzących z agentem dochodziło niekiedy częściej niż raz w ciągu doby. Odgrywał on również istotną rolę w szczególnie trudnym dla członków „Solidarności” okresie po wprowadzeniu stanu wojennego, sabotując inicjatywy mające na celu integrację podziemnych struktur. Jego dokumentacja to niewątpliwie nie tylko cenne źródło do badań nad historią szczecińskiej „Solidarności”, lecz także punkt odniesienia do funkcjonowania związku w wymiarze ogólnopolskim.

Tematem przewodnim tomu jest potencjalnie odróżniający się (domniemany) „międzyokres” wyznaczony dwiema cezurami pokrywającymi się z istotnymi wydarzeniami w historii Polski: śmiercią Józefa Stalina i przemianami wywołanymi dojściem do władzy częściowo nowej ekipy w październiku 1956 r. Chociaż nasza wiedza na temat stalinizmu oraz samego Października jest już dość obszerna i systematycznie pogłębiana, co uwidacznia się w powstających publikacjach naukowych, to problem przeobrażeń lat 1953–1956 zachodzących w różnych dziedzinach życia politycznego, społecznego, gospodarczego, kulturalnego, w mediach i w sztuce dotychczas nie został sprecyzowany i omówiony. Dość dużo wiemy na temat wydarzeń, które zachodziły we wspomnianym czasie, jednak naszym zdaniem winny być one dopiero podstawą do wyciągnięcia wniosków na temat transformacji systemowej bądź systemowego trwania. Nie chodzi nam zatem o przedstawienie historii zdarzeniowej, która w szczegółach jest do pewnego stopnia już rozpoznana. Chcielibyśmy raczej zmierzyć się z podsumowaniem przemian w omawianym okresie. Zależy nam na odpowiedzi na pytanie, czy między marcem 1953 a październikiem 1956 r. zaszły jakieś zmiany w poszczególnych sferach życia, czy może należy mówić o trwałości świata, w którym dopiero dojście do władzy Władysława Gomułki doprowadziło do korekty systemu. Pozwoli nam to również zastanowić się nad przydatnością analityczną takich kategorii, jak: „totalitaryzm”, „kolonializm”, „stalinizm”, oraz podjąć próbę określenia potencjalnych (?) faz istnienia tych zjawisk.